Wetenschappelijk Bureau BBB levert bijdrage aan ronde tafel over sociale conditionaliteit in het GLB

Het Wetenschappelijk Bureau van BBB heeft onlangs deelgenomen aan een ronde tafelgesprek over de invoering van sociale conditionaliteit in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) van de Europese Unie. Deze bijeenkomst vond plaats in het kader van het internationale DignityFIRM-project, dat zich richt op de arbeidsomstandigheden van migranten in de voedselketen.

Een nieuwe voorwaarde voor landbouwsubsidies

Vanaf 2025 wordt sociale conditionaliteit een onderdeel van het GLB. Dat betekent dat landbouwbedrijven hun Europese subsidies alleen behouden als zij voldoen aan bestaande sociale regelgeving, zoals het correct naleven van arbeidsovereenkomsten en zorgen voor een veilige werkplek.

Op papier klinkt dat logisch en wenselijk. Maar in de praktijk zijn er belangrijke vragen te stellen over de uitvoering, de gevolgen voor boeren, en de daadwerkelijke bescherming van werknemers.

Onze rol als Wetenschappelijk Bureau

Als SWB van BBB nemen wij bij dit soort bijeenkomsten geen politieke standpunten in. Onze taak is het delen van kennis en het meewegen van de achtergrond en overwegingen bij beleidsopties. Juist op dit snijvlak tussen beleid en praktijk kunnen wij waarde toevoegen.

Tijdens de ronde tafel hebben we aandacht gevraagd voor de complexiteit van het GLB-systeem. Veel regels en controles komen nu al terecht op het bordje van individuele boeren, vaak kleine familiebedrijven, die daar persoonlijk voor verantwoordelijk zijn. Extra voorwaarden kunnen die druk vergroten, zeker als de handhaving onduidelijk is of niet eenduidig wordt uitgevoerd in alle lidstaten.

De praktijk: uitvoering roept vragen op

Een belangrijke kanttekening bij deze nieuwe maatregel is dat een boer pas gekort kan worden op zijn subsidie als er eerst een overtreding wordt vastgesteld door de arbeidsinspectie. Pas daarna zou er – naast de reguliere boete – ook sprake kunnen zijn van een korting op de GLB-bijdrage. Dat roept de vraag op of dit een doeltreffende en eerlijke manier is om arbeidsvoorwaarden te verbeteren.

Daarnaast is er een risico op een ongelijk speelveld binnen Europa. Niet elke lidstaat voert de regels op dezelfde manier of met evenveel intensiteit uit. Hierdoor ontstaat er mogelijk juist méér ongelijkheid, terwijl het GLB juist is bedoeld om voor harmonisatie en gelijkheid te zorgen.

De balans tussen bescherming en uitvoerbaarheid

Onze kernboodschap tijdens de bijeenkomst was dat bescherming van arbeidsmigranten van groot belang is – vooral in sectoren waar zij kwetsbaar zijn. Maar we moeten ook eerlijk kijken naar de uitvoerbaarheid van nieuw beleid. Soms kan een maatregel meer administratieve lasten opleveren dan daadwerkelijke verbetering voor de doelgroep.

De vraag die we hebben meegegeven aan de deelnemers is dan ook: wegen de verwachte voordelen voor arbeidsomstandigheden op tegen de mogelijke nadelen voor de uitvoerbaarheid, rechtsgelijkheid en draagvlak onder boeren? En: Moet de EU zich op dit niveau bemoeien met nationale uitvoeringspraktijken, of raken we zo verstrikt in overregulering?

Vervolg

De uitkomsten van deze ronde tafel worden meegenomen in de verdere beleidsvorming en het lopende onderzoek binnen DignityFIRM. We blijven als SWB nauw betrokken bij deze ontwikkelingen en hopen op een beleidsrichting die recht doet aan zowel sociale rechtvaardigheid als praktische haalbaarheid. DignityFIRM heeft een adviesrapport over dit onderwerp geschreven, zie hier.